Plasebo ve Nosebo sadece efsane mi? / Genel #03

   Daha önce bu iki kelimeyi hiç duydunuz mu? Acaba bu terimler gerçek mi yoksa tamamen beynimizin bize oynadığı bir oyundan mı ibaret?

   Öncelikle bu terimleri ilk defa görenler için açıklayalım, “plasebo etkisi” dediğimiz kavram “I will be pleased” yani “memnun olacağım” anlamına gelen bir kelimeden gelmekte. Kısaca beklentinin insan üzerindeki etkisi de diyebiliriz. Plasebo belirli bir duruma etkisi olmayan madde veya yöntem olarak açıklanabilir.

   Örnek vererek açıklamam gerekirse bir araştırmada iki gruptan birisine fizyolojik etkisi olan gerçek bir madde verildiğini düşünün, diğer gruba ise plasebo madde yani etkisi olmayan bir madde veriliyor. Bu durumda ikinci yani plasebo madde alan gruptaki değişimleri gözlemleyerek ilk guruptaki etkinin plasebo etkisi mi yoksa gerçekten madde ile oluşan bir etki mi olduğunu anlıyorsunuz.

   Daha önce bu terimleri duymadıysanız biraz kafanız karışmış olabilir fakat çok ilginç bir terim olduğunu göreceksiniz. Plasebo etkisi tarihte ilk defa ikinci dünya savaşı sırasında morfinin bitmesiyle doktorların yaralı askerlere morfin yerine tuzlu su vermesiyle başlamış.  Tuzlu su enjekte edilen askerlerin ağrılarının azaldığı gözlemlenmiş.

   Bu plasebo etkisini günlük hayatta da gözlemleyebilirsiniz. Örneğin etrafınızda bir sürahi suyun içerisine eline ne gelirse dolduran ve o şekilde içtiğinde çok daha sağlıklı hissettiğini söyleyen insanlar vardır. Farklı alanlarda örnek vermek gerekirse, zayıflama haplarının kişilere motivasyon sağladığı, depresyon hastaları için antidepresan yerine bunun plasebosu yani tıpatıp aynısının etkisiz şekli verildiğinde kişinin ilaçtan beklediği etkinin benzeri durumlar ortaya çıktığı gözlemlenmiş.

   Peki ya sadece beklentinin gücüyle insanın kendisini iyileştirmesi mümkün mü? Bunun ile ilgili yapılan araştırmalar 3 grup üzerinden, ilaç verilen grup, plasebo uygulanan grup ve eylem uygulanmayan grup olarak, plasebo uygulanan gruplarda görülen etkinin, eylem uygulanmayan gruptan anlamlı bir farkının olmadığını gösteriyor. Fakat kişisel olarak yöneltilen sorularda ağrılarının azaldığı gibi çeşitli semptomlarda plasebonun etkili olabileceği görülüyor.

   Peki ya Nosebo neyin nesi? Noseboyu plasebonun kötü tarafı gibi düşünebilirsiniz. Sonuçta beklentilerimiz her zaman iyi olmayabilir. Örnek olarak araştırmacılar bir gruba kas ağrılarını ve krampları artıran bir madde veriyorlar, diğer gruba ise kas ağrılarını dindiren bir madde veriyorlar. Son olarak ise plasebo grubuna ise etkisiz bir ilaç veriyorlar fakat yarısına bu ilacın kas ağrılarını ve krampları arttıran bir ilaç verdiklerini diğer yarısına ise tam tersini söylüyorlar.  Çalışma sonucunda hem kişisel görüşler hem de kas hareketleri incelendiğinde plasebo grubunun gerçek maddeyi alan gruba benzer kas hareketleri gösterdikleri gözlemleniyor.

   Her ne kadar kesin kanılara ulaşılmamış olsa da plasebo etkisinin ya da nosebo etkisinin insan yaşamında iyi ya da kötü olarak etkileri olabileceği görülmekte. Sonuç olarak Kim Wilkins ablamızın dediği gibi “ Beklentiler mutluluğun düşmanıdır. “ sözü her zaman gerçek olmayabilir. Plasebo sadece bir efsane olmayabilir, bunu kendi mutluluğumuz için kullanmak bizim elimizde olabilir…